Thật vậy, người có nhiều của cải, quyền lợi thì bị ràng buộc nhiều. Phật tu là thoát ngục vàng. Hạnh phúc không phải ở đời sống vật chất. Một người giàu có đến than với tôi rằng ông có một người con trai duy nhất bị nhiễm HIV, vì cho nó tiêu xài phung phí quá nên mới bị như vậy. Ông khổ quá, tiền nhiều, nhưng không thể để tài sản cho đứa con hư này được. Đời sống vật chất giúp chúng ta một phần, nhưng gây buồn khổ nhiều hơn. Người nhiều tiền luôn luôn lo lắng cho việc giữ gìn tài sản. Phật dạy rằng tài sản chưa có thì mong cho được, có rồi thì giữ gìn càng khổ và mất tài sản thì khổ nhiều hơn nữa.

Phật dạy vật chất không cần nhiều như chúng ta tưởng, mà cần vật chất nó lại đưa đến bất hạnh, không cần nó lại hạnh phúc. Ví dụ trời nóng bức, người có nhà cửa, tiện nghi vật chất tốt, nhưng hết phước thì họ khổ hơn người chưa có cuộc sống tiện nghi. Vì vậy, Phật dạy tu hành phấn đấu cho đạt được giải thoát, tức không bị lệ thuộc đói, khát, nóng, lạnh.

Về vật chất có ăn, mặc, ở, nhưng tu hành, tập cho mức cầu luôn dưới mức cung là có hạnh phúc liền. Giả sử trưa nay không có gì ăn, thì người ta cho gì mình ăn cũng thấy ngon; còn cầu lớn, muốn ăn tiệc thì không được như vậy là khổ, hay dù có ăn cũng phải trả nhiều bằng phước. Tôi sợ đi trai tăng, vì ăn không bao nhiêu, nhưng trả quá nhiều, vì trả bằng phước đức tu hành của mình. Tôi thường hỏi bữa ăn tốn bao nhiêu, phần ăn, phần bỏ, tất cả chi phí này phải gánh, nên phước mau hết, khổ phải tới.

Tu hành, Phật dạy ít ăn, hay ăn gì cũng được. Phật có lưỡi công đức khác với các loài chúng sinh có lưỡi nghiệp chướng thì dùng nó để nói điều tội lỗi, dùng nó để ăn những thức ăn tốn tiền. Lưỡi công đức thì ăn gì cũng biến thành cam lồ. Riêng tôi phát hiện ra khi đói, cơ thể nạp vào cái gì cũng thấy ngon. Câu chuyện ông vua ăn mầm đá cho thấy lý này. Ông ăn nhiều quá nên thấy cái gì cũng không còn ngon, nhưng gặp nhà sư cho vắt cơm nguội với muối mà thấy ngon vì phải chờ nhà sư dọn món mầm đá lâu quá, nên đói bụng. Lưỡi nghiệp của chúng ta đòi hỏi nhiều, nên cố tìm hoài thức ăn ngon mà không thấy có gì ngon.

Muốn có lưỡi công đức, nên ăn thiếu, đừng ăn dư. Sức tôi ăn được 2 chén cơm, thì tôi chỉ ăn 1 chén rưỡi. Ăn thiếu thì thấy ngon, ăn nhiều thì không còn ngon. Hạn chế được sự chi phối của vật chất là ăn uống rồi, chúng ta cũng hạn chế ngủ nghỉ, vì cơ thể mệt mới ngủ say; nhưng không mệt thì ngủ ít và tỉnh là ngồi thiền giữ cho cơ thể thăng bằng. Thiền sư ăn ít, ngủ ít, lao động bớt lần, không bị vật chất chi phối, mới phát triển được tâm linh.

Người tu không phát huy vật chất, nhưng phát triển tâm linh để thấy cuộc đời sáng hơn, thấy cái nào khổ, cái nào không khổ, còn sự vật thì luôn thay đổi. Đạo hữu Võ Đình Cường để lại tác phẩm Thử hòa điệu sống rất hay: “Ngồi trên thuyền thời gian, ta rong chơi trong biển không gian…”.

Thời gian luôn thay đổi, lúc còn nhỏ, ta nghĩ đến việc của người nhỏ, lúc lớn ta nghĩ việc của người lớn, lúc già ta nghĩ đến tuổi già. “Sóng triều bào ảnh lô nhô không phải không đẹp với người đạo sĩ…”. Nhờ có sự thay đổi mới thấy cuộc đời này đẹp, thấy đứa trẻ chào đời rất đẹp và thấy đám ma cũng đẹp. Nếu cuộc đời là một bức tranh không thay đổi là bức tranh chết hay sao. Chúng ta có bức tranh sống mà tất cả hình ảnh được minh họa trong đó. “Chúng chỉ đáng ghét đối với những kẻ tham lam…”, vì chúng ta muốn nó dừng lại, nhưng sao dừng được, hoặc chúng ta muốn dừng cho người, nhưng không dừng cho mình, tất cả mọi người chết, một mình ta sống, như vậy là tham quá.

Trong phẩm Nhà lửa thứ ba, kinh Pháp Hoa, Phật nói mọi vật luôn sinh diệt, biến đổi không ngừng, nhưng nhờ đi 3 xe chạy ra khỏi Nhà lửa thì đời sống vật chất của chúng ta ra khỏi Nhà lửa, tức nhận ra được cái gì của ta thì ta giữ, cái gì không phải của ta thì thôi. Người ta khổ vì tham lam tìm cầu mong muốn nắm giữ cái không phải của ta, nên mất mới khổ đau. Cái gì của ta, ta giữ và tiến hơn nữa, của ta cũng không cần giữ, nhưng nó cũng phải theo ta như bóng với hình. Một người bạn tốt của ta, ta không giữ, họ vẫn là bạn của ta. Vì vậy, phải nhận được Bồ đề quyến thuộc, đó là những người bạn đồng hạnh đồng nguyện là bạn tốt của ta, dù không giữ; nhưng ta muốn giữ thì họ lại muốn bỏ trốn. Bồ tát đồng hạnh đồng nguyện là ta làm một việc, họ cũng muốn làm việc đó, thì hợp tác được. Còn không đồng hạnh, không đồng nguyện, không thể ráp với nhau được, dù hợp tác cũng hư việc; vì đưa vô cái chung, nhưng người nào cũng muốn đem về riêng. Những người không đồng hạnh nguyện mà chúng ta cố giữ họ ở lại đạo tràng này, họ làm chúng ta khổ thêm. Chỉ sống với những người cùng hạnh nguyện thì khổ cũng biến thành vui.

Trên bước đường tu, những gì không phải của ta, ta coi của ai. Phật dạy nếu hết phước thì tài sản của ta là của năm nhà. Năm nhà là giặc cướp, bị tịch thu, bị con hư phá của, bị nước cuốn trôi, bị lửa cháy. Nếu là của năm nhà thì trả lại cho năm nhà, cố giữ cũng không được còn bị chuốc họa vào thân. Trả rồi, thân tâm chúng ta nhẹ nhàng. Nhiều người nghĩ rằng làm ra của cải để cho con cháu hưởng, nhưng nó không có phước thì cũng không hưởng được. Chỉ để cho con cháu phước đức là tốt nhất. Cha mẹ có phước đức vì từng cứu giúp người, nên con gặp nạn có người giúp lại. Trước khi chết, chúng ta biến tất cả của cải thành phước đức, thì phước đức đi theo ta sang đời sau.

Nếu không có vô thường biến dịch thay đổi thì đến nay tôi vẫn là cậu bé nhà quê. Nhờ vô thường biến đổi mà tôi trở thành Hòa thượng như ngày nay có bạn bè khắp năm châu. Trong vô thường có cái không biến đổi là chân tình, đạo tình không thay đổi. Tất cả Tăng Ni và Phật tử đều ở trên lộ trình đạo hạnh từ kiếp xa xưa mà ngày nay chúng ta mới gặp lại nhau cùng tu hành trong ánh hào quang của Đức Phật vậy.
 

HT.Thích Trí Quảng